Roma antica foro romano colosseo altare della patria circo massimo roma virtuale 3d lazio

Monumenty rzymskie

 

 

Coloseum

Amfiteatr Flawiuszów, od średniowiecza potocznie nazywany Koloseum, jest najbardziej znanym symbolem Wiecznego Miasta i zarazem jedną z najwspanialszych budowli antycznych, które dotrwały do naszych czasów. Jest on doskonałym świadectwem wielkiego poziomu architektury i budownictwa Imperium Rzymskiego.

Amfiteatr zaprojektował nieznany nam architekt wychowany w środowisku grecko-rzymskim, który wykorzystał doświadczenie budowlane kilku pokoleń, uzupełniając je kilkoma innowacyjnymi rozwiązaniami własnymi. Budowa Koloseum rozpoczęła się w ok. 70 lub 72 r. na polecenie założyciela dynastii Flawiuszów, cesarza Wespazjana, który nakazał wznieść tę budowlę na miejscu sztucznego jeziora ozdabiającego Domus Aurea – Złotego Domu cesarza Nerona. Wespazjan, który doszedł do władzy przez pucz wojskowy, chciał w ten sposób zaskarbić sobie względy ludu rzymskiego, niezbędne do konsolidacji zdobytej władzy. Jako sławny generał-zwycięzca – pogromca powstania żydowskiego w Palestynie, cesarz dysponował dużymi zasobami finansowymi oraz wielką masą jeńców-niewolników. W 80 r. n.e. syn i następca Wespazjana, cesarz Tytus, uroczyście otworzył amfiteatr, oferując ludowi rzymskiemu studniowe igrzyska, w których zabito ok. 900 skazańców-gladiatorów oraz ok. 5000 sztuk dzikich zwierząt. Przez następne wieki Koloseum było świadkiem tysięcy takich dni, w których ryk zabijanych bestii i krew rannych lub zabitych gladiatorów syciły żądzę zemsty i mocnej rozrywki tysięcy Rzymian. Pierwotnie gladiatorami byli żołnierze, którzy prezentowali przed widzami swe umiejętności, z czasem jednak zastąpili ich niewolnicy i więźniowie walczący na śmierć i życie. Często to władcy i widzowie decydowali o dalszych losach aktorów widowiska; machnięcie chusteczką oznaczało ułaskawienie, natomiast słynny do dziś gest zwrócenia kciuka do dołu to śmierć.Średniowieczna nazwa “Koloseum” pochodzi od ludowej nazwy 36-metrowego kolosa – posągu Nerona, który stał przez wieki tuż obok amfiteatru (zachowały się jedynie jego nieliczne fragmenty).

Koloseum do dzisiaj jest dumą Rzymu i wzbudza zachwyt każdego, kto przyjeżdża do Wiecznego Miasta. Jest usytuowane w samym sercu stolicy, w otoczeniu wielu zabytków, m. in. Forum Romanum i parku Oppio, gdzie można odpocząć kryjąc się w cieniu drzew.

7.07.2007 r. Amfiteatr Flawiuszów został wybrany jednym z siedmiu nowych cudów świata.

 

 

Forum Romanum

Forum Romanum dosłownie znaczy "rynek rzymski" lub Forum Magnum. Był to plac w Rzymie, u stóp Kapitolu i Palatynu, które stanowiło centrum polityczne i towarzyskie Rzymu okresu republiki. Jego blask przyćmiła dopiero budowa Forum Augusta i całego

kompleksu forów cesarskich.

W VIII wieku p.n.e. teren późniejszego forum pokryty był bagnami i dopiero działania melioracyjne związane ze zbudowaniem kanału odwadniającego - Cloaca Maxima w VII wieku p.n.e. spowodowały, iż Rzymianie łaskawszym okiem spojrzeli na uzyskane tereny.

Pierwsze budowle stanęły tu za panowania Tarkwiniusza Pysznego. Za rządów Tuliusza Hostiliusza na forum powstała Kuria, zwana pierwotnie Kurią Hostiliusza, przebudowana a zarazem przeniesiona przez Juliusza Cezara. Mniej więcej z tego samego okresu pochodzą pierwsze zalążki Komicjum, które poddawane było kolejnym przebudowom. Jeszcze wcześniej, gdyż za panowania Numy powstała Regia, jednakże ściślejsze przekazy archeologiczne datują jej powstanie dopiero na okres V wieku p.n.e.

Jedną z pierwszych historycznie pewnych budowli jest świątynia Saturna(Aerarium Saturni lub Aerarium Populi Romani). Budowla wzniesiona na wysokim podium zajmowała obszar prostokąta o powierzchni 20 na 40 m.
W 484 roku p.n.e. stanęła świątynia Dioskurów, utworzona po bitwie nad jeziorem Regiluus w 496 roku p.n.e. Z początków republikańskiego Rzymu pochodzi również mównica - Rostra. Mniej więcej z około 500 roku p.n.e. pochodzi natomiast stela z inskrypcją (Lapis Niger). Według przekazów w miejscu tym znajdował się grób założyciela miasta - Romulusa.

Na forum znajduje się również studnia, zwana Lacus Curtius. Według jednego z przekazów, w 362 roku p.n.e. Marek Kurcjusz miał się rzucić do rozpadliny powstałej nagle na środku Forum, po czym dziura zniknęła. W okolicach tej daty na forum wzniesiono także świątynię Zgody (Concordia Ordinum).
Z IV wieku p.n.e. pochodzi również więzienie (tulianum zwane również "więzieniem mamertyńskim"). Początkowo w miejscu tym znajdował się zbiornik wodny, ale wkrótce służyło już celom "resocjalizacji".

Kolejną budowlą była bazylika Emiliusza (Basilica Aemilia) powstała w 179 roku p.n.e. z inicjatywy konsulów Marka Emiliusza Lepidusa i Marka Fulwiusza Nobilora.
Na okres II wieku p.n.e. przypada również ustawienie płyty wskazującej środek stolicy (Umblicus Romae). Ponadto na płycie określono również odległości pomiędzy głównymi miastami Imperium.
W 121 roku p.n.e. na forum wzniesiono pierwszy z łuków triumfalnych. Był to łuk Fabiusza wzniesiony przez Kwintusa Fabiusza Allobroga, po zwycięstwie nad Allobrogami. Niestety nie zachował się do naszych czasów.

W 78 roku p.n.e. zbudowano archiwum państwowe (Tabularium), w 29 roku p.n.e. konsekrowano świątynię Boskiego Juliusza, poświęconą pamięci ubóstwionego przez senat Juliusza Cezara. W tym samym roku na forum stanął Łuk Augusta, celem uczczenia zwycięstwa nad Antoniuszem. W 20 roku p.n.e. Oktawian August wzniósł pozłacaną milarię (Milliarium Aureum), wyznaczającą początek wszystkich dróg.
Za panowania Tyberiusza, wzniesiono kolejny łuk - Łuk Tyberiusza, dla upamiętnienia odzyskania prze Germanika znaków legionowych utraconych w lesie Teutoburskim.

Na lata panowania Flawiuszy przypada wzniesienie świątyni Wespazjana. W 85 roku n.e. na placu forum stanął także łuk Tytusa.
W 141 roku n.e. Antoninus Pius wybudował świątynię Faustyny, poświęconą niedawno zmarłej żonie. Po jego śmierci w 161 roku n.e. świątynię przemianowano na świątynię Antoninusa i Faustyny. Po 30 latach, po wielu wiekach przebudowy, swoją obecną formę otrzymała świątynia Westy. Obok świątyni ulokowano dom westalek (Atrium Vestae).
W 212 roku n.e. powstał łuk Septymiusza Sewera, który upamiętnienia zwycięstwa Septymiusza nad Partami.

W 283 roku n.e. pożar niemal doszczętnie strawił Forum Romanum, w wyniku czego nowe budowle uświetniły forum dopiero w IV wieku n.e. Wspaniałość miejsca przywrócił Dioklecjan, budując w okolicach łuku Septymiusza Sewera pomnik tetrarchów, który nie zachował się do naszych czasów, poza małymi figurami tetrarchów.
W latach 308 - 313 n.e. powstała Bazylika Maksencjusza. Inicjatorem budowy był jeszcze Maksencjusz, jednakże oddanie do użytku przypadło Konstantynowi, z tego też względu, często zwana jest również Bazyliką Konstantyna. Mniej więcej z tego samego okresu pochodzi świątynia Romulusa, ku pamięci zmarłego w 307 roku n.e. syna Maksencjusza.

Ostatnią budowlą wzniesioną na planie Forum, była kolumna Fokasa, ustawiona w 608 roku n.e. przez cesarza bizantyjskiego Fokasa.

 

ŁUK DI SETTIMIO SEVERO
świątynia Kastora i Polluce
świątynia divo Giulio
Bazylika Emilia
Świątynia  Westy

 

 

Panteon

W samym sercu Rzymu, na urokliwym Piazza della Rotonda wznosi się jeden z najważniejszych zabytków starożytnego świata, Panteon. W czasach antycznych teren ten był częścią Pola Marsowego, na którym stały termy, otoczone sztucznym jeziorem. Z rozkazu Agryppy, zięcia i bliskiego przyjaciela Oktawiana Augusta, rozpoczęto budowę świątyni w 27 roku p.n.e, poświęconej wielu Bogom (stąd nazwa obiektu. W języku greckim „pan” oznacza wszystko, zaś „theoi” to bogowie). Czczono tu jednak przede wszystkim boga wojny Marsa oraz boginię miłości Wenus. Wielki pożar z roku 80 n.e. strawił zabudowę kompleksu rekreacyjnego, dając tym samym nową przestrzeń pod zabudowę. W 125 roku n.e cesarz Hadrian rozpoczął odbudowę okrągłej świątyni, stawiając ją na planie trapezu. Co wyjątkowe i niespotykane, od tego czasu budowla przetrwała do naszych czasów w prawie niezmienionej postaci! Z pierwszej zabudowy zachował się oryginalny portyk z inskrypcją widniejącą na architrawie: M.AGRIPPA.L.F.COS.TETIVM.FECIT (Marcus Agrippa Lucii Filius Consul Tertium Fecit = Marek Agryppa, syn Lucjusza, konsul po raz trzeci, zbudował). Z tego powodu, jeszcze w XX wieku mylnie przypisywano powstanie obecnej bryły właśnie Agryppie.

 

Sam budynek miał niesamowicie dużo szczęścia, ponieważ nie padł ofiarą grabieży i poszukiwaczy materiałów budowlanych. Ucierpiał jedynie w V wieku, podczas najazdów barbarzyńców. To przykre wydarzenie przyczyniło się do przekształcenia antycznej świątyni w kościół chrześcijański i uratowało budowlę przed zniszczeniem. Podupadłą świątynie ofiarował Bonifacemu IV, cesarz wschodniorzymski, Fokas. Od tamtej pory patronką kościoła, w odniesieniu do wcześniejszego kultu wielu bóstw, jest Santa Maria as Martyres – Najświętsza Maria Panna od Męczenników. W 663 roku z fasady kościoła zdjęto brązowe, pozłacane płyty. Stało się tak na rozkaz samego cesarza Konstansa II, bowiem zaczęło brakować kruszcu do bicia monet. Czasy średniowiecza przynoszą Panteonowi rolę fortecy. Jego odnowa przypada na czas renesansu, kiedy powracają do łask pozostałości kultury antycznej. Odnową budowli zarządzał Rafael Santi, znany całemu światu jako Rafaello. Jego odnowa przypada na czas renesansu, kiedy powracają do łask pozostałości kultury antycznej. Odnową budowli zarządzał Rafael Santi, znany całemu światu jako Rafaello. W imię swych zasług został w tym miejscu pochowany, obok szczątków doczesnych swojej umiłowanej wybranki serca. W Panteonie spoczywają również włoscy królowie, najsłynniejszy władca, ojciec Zjednoczonych Włoch, Vittorio Emanuele II oraz jego syn Umberto I.

Przez ponad 1300 lat Panteon onieśmielał architektów i budowniczych. Przez tak długi okres czasu pozostawał największą budowlą kopułową na świecie. Dopiero w roku 1436 zakończono prace we Florencji nad katedrą Santa Maria del Fiore, gdzie udało się postawić podobne, koliste zadaszenie. Nie zmienia to jednak faktu, że konstruktorzy i inżynierzy po dziś dzień nie mogą wyjść z podziwu nad wielką i precyzyjną myślą budowniczą starożytnych Rzymian. Świątynię cechuje antyczna prostota i silnie zaakcentowana regularność form. Piękno tchnie tu niemal z każdego kamienia użytego do budowy. Całość robi monumentalne i niezwykle majestatyczne wrażenie. Niestety ze względu na ludzką głupotę i brak poszanowania dla sztuki, wiele elementów zostało zniszczonych bezpowrotnie.Najsmutniejszym przykładem była decyzja papieża Urbana VIII Barberini z roku 1632,, kiedy nakazał zdjęcie antycznych kasetonów i przetopienie brązowych elementów na spiralne kolumny, które dziś podtrzymują baldachim nad ołtarzem w Bazylice św. Piotra. Stąd, między mieszkańcami Rzymu, zaczęło krążyć powiedzenie „quod non fecerunt barbari, fecerunt Barberini” -czego nie zniszczyli barbarzyńcy, zniszczyli Barberini. Papież odwdzięczył się dobudowując po obu stronach zabytku dwie wieżyczki, nazwane pogardliwie przez Rzymian oślimi uszami Barberinich. Wieżyczki, ku uciesze narodu, zostały rozebrane w roku 1883.

Na koniec kilka słów o samej architekturze. Panteon jest wyjątkowy jeśli chodzi o swoje proporcje. Jest rotundą, czyli budowlą w układzie centralnym, opartą na planie koła. Jej średnica równa jest jej wysokości i wynosi 44 m. Na froncie istnieje trzyrzędowy portyk z 16 kolumnami w porządku korynckim. Wysokość portyku wraz z tympanonem wynosi 25,0 m. Kopuła budowli odlana jest z niezbrojonego betonu z centralnym otworem (oculusem) o średnicy 9,0 m, jedynym otworem oświetlającym wnętrze. Ponieważ otwór nie ma przykrycia, podłoga na środku jest lekko wklęsła, przyglądając się bliżej można dostrzec odpływy zbierające wodę deszczową. Po dziś dzień Panteon zachwyca i imponuje. Niestety ciągły przemiał turystów we wnętrzu uniemożliwia skupienie i utrudnia obcowanie z wielką sztuką.

 

 

Zamek św. Anioła

Najbardziej charakterystyczną budowlą na nabrzeżach Tybru jest Zamek św. Anioła – tej wyróżniającej się budowli nie da się nie zauważyć i nie powinno się omijać w zwiedzaniu Rzymu. Dzisiejsza twierdza była w swej pierwotnej wersji monumentalnym mauzoleum grobowcem cesarza Hadriana i jego –następców. Wzniesiono go w latach 123-139 r. n.e. Podstawę tworzy kwadrat o boku długim na 89 metrów, na którym osadzona jest cylindryczna budowla o średnicy 64 m.
W średniowieczu zamieniono go w fortecę, która przez setki lat lat pozostawała najpotężniejszym punktem obronnym Rzymu – ten kto posiadał klucze do zamku był faktycznym władcą miasta.
W czasach renesansu, w dolnej części budowli mieściły się więzienia i pomieszczenia gospodarcze, a w górnej luksusowy apartament papieski oraz archiwum i skarbiec Państwa Kościelnego (do dziś można tam zobaczyć potężny kufer-sejf). Papież Juliusz II, który w zamku chętnie przebywał, zlecił urządzenie w górnej części budynku specjalnej loży błogosławieństw wychodzącej w kierunku rzeki i mostu.
Od IX wieku zamek jest połączony z Watykanem murem obronnym mającym chronić bazylikę i całą dzielnicę Borgo Vaticano. W 1277 roku powstał w nim ukryty korytarz, który zapewniał papieżom możliwość ucieczki do fortecy. Skorzystał z niego Klemens VII w czasie słynnego Sacco di Roma w 1527 roku, kiedy to luterańskie oddziały katolickiego cesarza Karola V zdobyły Rzym.
Zamek jest zwieńczony barokową figurą anioła – jest to nawiązanie do legendarnej wizji papieża Grzegorza I Wielkiego (590 – 604). Gdy zaraza pustoszyła miasto, papież podczas procesji pokutnej miał zobaczyć nad mauzoleum Hadriana postać archanioła Michała, który na znak wysłuchania próśb i ustania gniewu Bożego chował swój miecz do pochwy.
Po upadku Państw Kościelnego forteca przeszła w ręce jednoczącej się Italii i straciła swoje dawny militarne przeznaczenie. Wnętrza zamku zostały udostępnione do zwiedzania. Duże wrażenie robią pomieszczenia apartamentu papieskiego, których ściany zostały pokryte alegorycznymi freskami za pontyfikatu znanego papieża Pawła III Farnese (XVI w.). Spacerując po zamku zobaczymy też imponujący sprzęt militarny oraz interesujące muzeum dawnego wojska papieskiego. Ukoronowaniem zwiedzania fortecy jest zwykle wejście na najwyższy publiczny taras zamku – tuż poniżej figury św. Michała Archanioła, skąd można podziwiać wspaniałą panoramę Rzymu i bazyliki św. Piotra w Watykanie.

 

 

Foro Boario i Usta Prawdy (Bocca della Verita)

Wyprawę w czasie rozpoczynamy od Forum Boarium, czyli rynku wołowego. Po najstarszym targu rzymskim (jego datowanie szacuje się VI wiek p.n.e!) pozostało niewiele, jednak miejsce to niesłusznie jest traktowane przez turystów jako przechodnie.

Położone nad Tybrem, pomiędzy wzgórzami Palatynu i Kapitolu, Foro Boario po dziś dzień posiada naturalnie płaski kształt. W starożytności wykorzystywane zarówno w celach handlowych, służyło mieszkańcom miasta przez wieki jako główny port rzeczny w ówczesnym Rzymie (Port Tibernius).

Tutaj w końcu odbyła się pierwsza walka Gladiatorów, której potwierdzenie historycy znaleźli w starożytnych manuskryptach.

Przechodząc na drugą stronę rzeki jest się rzut kamieniem od zabytkowej dzielnicy Trastevere (Zatybrze). Idąc w drugą stronę dochodzi się do słynnego Circus Maximus. Nad terenem tym góruje przepiękny Giardino degli Aranci (ogród pomarańczy).

Dziś można odnaleźć w tu dwie najlepiej zachowane budowle republikańskiego Rzymu. Obie pochodzą z drugiej połowy II wieku p.n.e. Pierwszą z nich jest budząca podziw świątynia Herkulesa Olivariusa, przez lata mylnie nazywana świątynią Westy. Powstała jako votum dziękczynne dla opiekuna handlarzy oliwek i oliwy. Jest znakomicie zachowanym przykładem tak zwanego Peripterosa okrągłego, budowli sakralnej, zbudowanej na planie koła, otoczonej dodatkowo pojedynczą kolumnadą. W Średniowieczu ta urokliwa świątynia przerobiona została na kościół katolicki.

Druga świątynia poświęcona była Portunusowi, duchowi opiekuńczemu portów morskich i rzecznych (jej usytuowanie tłumaczy fakt istnienia niegdyś wielkiego portu na rzece). Niestety dziś wnętrza obu budynków zamknięte są dla zwiedzających.

Po drugiej stronie ruchliwej ulicy dostrzec można Ianus Quadrifrons, Łuk Janusa. Jego powstanie przypisuje się Konstantynowi Wielkiemu.

To co dziś przyciąga jednak turystów w te strony to przepiękny kościół epoki paleochrześcijańskiej, Santa Maria in Cosmedin. Wielokrotnie przebudowywany między IX a XII wiekiem jest niewątpliwie jednym z najpiękniejszych przykładów średniowiecznej architektury włoskiej. Nazwa świątyni pochodzi z greki, bowiem tą częścią Rzymu zarządzali kolonialiści greccy. Prawdopodobnie słowo Cosmedin ma swoje źródło w greckim kosmein, co oznacza dosłownie ozdabiać i porządkować. Sam kościół często i zupełnie niesłusznie, omijany jest przez zwiedzających. W portyku widnieje bowiem główna atrakcja okolicy, jedna z najbardziej znanych rzeźb starożytności, liczące ponad 2000 lat Usta Prawdy (La Bocca della Verità). Wedle przekazów historycznych rzeźba ta służyła jako przykrywa zbiornika wodnego lub część fontanny. Światową sławę zawdzięcza filmowi Rzymskie wakacje, w którym Gregory Peck przypomniał oglądającym legendę, według której kłamca włożywszy rękę w Usta Prawdy straci palce lub całą dłoń. Maska może być portretem:

 Merkurego, rzymskiego boga handlu i złodziei – nieopodal kościoła Santa Maria in Cosmedin znajduje się źródełko Merkurego, do którego pielgrzymowali złodzieje i handlarze, by uzyskać przebaczenie za popełnione występki i kłamstwa
 Fauna, staroitalskiego boga płodności, przedstawianego jako brodatego pół człowieka pół kozła – na rzeźbie dopatrzono się szczątków rogów
 Jowisza, w mitologii rzymskiej uważanego za ojca bogów – nieopodal kościoła Santa Maria in Cosmedin znajdowała się świątynia Jowisza jako Jupiter Jurarius (gwarant prawa), gdzie maska miała pełnić funkcję miejsca składania przysięg
 greckiego boga rzek lub oceanów Trytona lub władcy mórz Okeanosa

Warto jednak po odczekaniu w długiej kolejce udać się do wnętrza kościoła, które zachwyca harmonią i prostotą. W jednej z bocznych naw znaleźć można domniemane relikwie świętego Walentego, tego samego, którego święto obchodzimy 14 lutego. Prawdziwym skarbem tego miejsca są średniowieczne mozaikowe posadzki słynnej rodziny Cosmatich. Ród ten, prowadzący zakład kamieniarski w Rzymie między XII a XIV wiekiem, posiada niesamowicie barwną historię.

 

 

Circus Maximus

Cyrk największy – najstarszy i największy cyrk starożytnego Rzymu. Był usytuowany pomiędzy wzgórzami Palatynu i Awentynu. Jego początki wiążą się z panowaniem Tarkwiniusza Starego. Od VI w. p.n.e. do IV w. cyrk wielokrotnie rozbudowywano i przebudowywano. W ostatecznym kształcie mieścił widownię na 250 000 osób i miał wymiary 544 x 129 m. Rozgrywano w nim przede wszystkim wyścigi rydwanów, ale nie tylko, np. Juliusz Cezar urządzał także polowania.

Najstarszą częścią cyrku są pozostałości fundamentów drewnianego budynku stajni (carceres), pochodzące z 329 p.n.e. Budynek został zastąpiony murowaną budowlą w 174 p.n.e. W tym samym roku na spinie ustawiono 7 jaj informujących o rozgrywanym podczas zawodów okrążeniu. Na polecenie Agryppy, w 33 p.n.e. na spinie ustawiono 7 figurek delfinów, a za czasów Nerona pośrodku spiny umieszczono fontannę w kształcie delfinów.

W 194 p.n.e. dobudowano miejsca na widowni przeznaczone dla senatorów. Za panowania Augusta dodano lożę dla cesarza (pulvinar) oraz ustawiono obelisk o wysokości 23,7 m przywieziony z Heliopolis (obelisk został przeniesiony w 1587 r. na polecenie papieża Sykstusa V na Plac del Popolo.) W 36 r. cyrk spłonął. Odbudowany został przez cesarza Klaudiusza. Po raz drugi zniszczony przez pożar w 64 r. został odbudowany na polecenie Nerona. Kolejny pożar miał miejsce za panowania Domicjana. Odbudowa została zakończona dopiero w 104 r. przez Trajana. W tym okresie budowla miała długość ok. 600 m i szerokość ok. 200 m. Podczas panowania Antoninusa Piusa miała miejsce katastrofa, w wyniku której część budowli zawaliła się. Po odbudowie dokonano kolejnych modyfikacji: Karakalla – poszerzył bramę, Aurelian – postawił na spinie świątynię słońca, Konstantyn Wielki – dodał dodatkowe portyki i ozdobił budynek złotymi kolumnami, Konstancjusz II ustawił na spinie obelisk o wysokości 32,5 m przywieziony z Teb (obelisk od 1587 r. stoi na Placu św. Jana na Lateranie).

Ostatnie igrzyska w cyrku zostały rozegrane w 550 r.

Obecnie na powierzchni nie ma zachowanych pozostałości cyrku, tylko wyniesienie terenu nad gruzami dawnego cyrku ukazuje obszar, który zajmowały jego zabudowania.

 

 

Termy Karakalla

Termy Karakalla znajdują się w okolicach Wzgórza Awentyńskiego. Powstawały w latach 206-217, z polecenia cesarza Septymiusza i jego syna, Karakalla, którzy postanowili, idąc śladem swoich wielkich poprzedników, Wespazjana i Trajana, zrealizować publiczne przedsięwzięcie, które umocniłoby dobrą opinię dynastii w oczach ludu. Łaźnie miały pierwotnie powierzchnię 100 tys. m kwadratowych i mogły równocześnie przyjąć do 10 tys. osób. Oferowały więcej niż tylko higienę i przyjemność, pełniły także rolę elitarnego klubu, w którym można było poczytać, spędzić leniwe popołudnie, spotkać się ze znajomymi, prowadzić rozmowy o interesach, a także zawrzeć transakcję handlową. Przestały